Başınıza gelebilecek her olasılığı tek tek düşünürken, kalbinizin hızlandığı, ellerinizin uyuştuğu oldu mu hiç? “Ya kötü bir şey olursa, hazırlıksız yakalanırsam?” diye düşünenler burada mı? İşte o an, zihin olası felaketleri önlemeye çalışırken, bedeni bugünden o felaketin içine sokar. Kaygı tam da budur, gerçekleşme ihtimali çok düşük bir senaryonun bugüne verdiği işkence.
Bilim bize çok ilginç bir şey söylüyor: Yaygın kaygı bozukluğu olan kişilerle yapılan bir araştırmada, katılımcılardan her gün kaygılarını not etmeleri istenmiş. Haftalar sonunda bakmışlar ki, bu kaygıların yüzde 91’i hiç gerçekleşmemiş. Kalan yüzde 9’luk kısım mı? Onlar da sandıkları kadar yıkıcı olmamış. Yani çoğu zaman korktuklarımız ya hiç olmuyor, ya da olduğunda düşündüğümüz kadar kötü geçmiyor.
Bir başka nörobilim çalışmasıysa beynin oyununu gösteriyor: Belirsizlik altında kötü olasılığı düşündüğümüzde, beyin bunu “gerçek bir tehdit” gibi algılıyor. Sanki o olay o anda yaşanıyormuş gibi, vücut savaş-kaç tepkisini başlatıyor. Kalp atışı hızlanıyor, kaslar geriliyor, nefes kısalıyor. Yani aklımız “ya olursa” derken, bedenimiz “şu anda oluyor” zannediyor.
Kanadalı hekim ve yazar Gabor Maté bunu çok güzel ifade eder: “Kaygı, fark edilene kadar biçimsizdir; fark edildiğinde bir sesi, bir rengi, bir hikayesi olur.” Yani onu tanımadan, nereden geldiğini bilmeden savaşmaya çalışırız, ama bu savaş hep bugünde olur, hiç bitmez.
O yüzden bir dahaki sefere zihniniz felaket senaryolarıyla ortalığı ayağa kaldırdığında, bir an durun. Kendinize şöyle söyleyin: “Tamam, belki kötü bir şey olabilir, ama büyük ihtimalle olmayacak. Olursa da bir yolunu bulurum, çünkü geçmişte de buldum.”
Kaygıyı susturmak mümkün değil; ama onunla konuşmayı öğrenebiliriz. Çünkü kaygı, düşmanımız değil, sadece korkmuş ve temkinli olmak isteyen bir parçamızın sesidir.
Referanslar:
• LaFreniere, L. S., & Newman, M. G. (2020). Exposing worry’s deceit: Percentage of untrue worries in generalized anxiety disorder treatment. Behavior Therapy, 51(1), 174–186. https://doi.org/10.1016/j.beth.2019.05.002
• Grupe, D. W., & Nitschke, J. B. (2013). Uncertainty and anticipation in anxiety: An integrated neurobiological and psychological perspective. Nature Reviews Neuroscience, 14(7), 488–501. https://doi.org/10.1038/nrn3524
• Maté, G. (2008). In the realm of hungry ghosts: Close encounters with addiction. Knopf Canada.
