Trikotillomani, bir diğer adıyla saç çekme/yolma bozukluğu, az bilinen bir sorun gibi gözükse de sıkça karşımıza çıkan önemli bir bozukluktur. Genellikle çocukluk döneminde başlamakla birlikte, ergenlik döneminde de ortaya çıktığı gözlemlenmektedir. Kendimizde veya çevremiz de saç, kirpik veya kaş yolmanın var olduğunu gözlemlemek birçok kişi için endişe verici olmaktadır. Peki, tikotillomani tam olarak nedir?

Saç yolma bozukluğu, birincil semptom olarak kişinin saçını veya kılını vücudunun herhangi bir yerinden (çoğunlukla kafa derisi, kaşlar veya kollar) çekme dürtüsüne sahip olmasıyla ilişkilidir. Saç veya kaş gibi kıl dökülmelerinin varlığı ile saçların koparılması arasında ki farkı bilmek önemli olacaktır. Saç yolma bozukluğu (Trikotillomani) küçük yaşlardan itibaren başlayabilen ve kişinin belirgin derecede saç kaybı yaşamasıyla sonuçlanabilen bir bozukluktur. Genellikle ‘’saç’’ yolma en sık karşılaşılan bölge iken bazen kişilerde her bölgeden yolma işlemi yapıldığı görülebilmektedir. Kişilere kıl yolmadan önce genellikle artan bir gerginlik duygusu gelir, ardından saç çekildiğinde zevk, tatmin veya rahatlama hissi oluşmaktadır. Genellikle kişi yalnızken veya yakın aile üyeleriyle birlikteyken saç kökünü inceler, hangi saçı koparacağını düşünür, döndürür ve bazen saç telini dişlerinin arasına çekerek koparmaktadır. Özellikle kaş ve kirpik yolduktan sonra, acı hissetmeyen kişide bu alışkanlık haline gelir ve kişi saçlarını yolduğunda haz duymaya başlar.

Hiçbir cilt hastalığına bağlı olmayan bu durum, gittikçe artar ve koparılan saçların, kirpiklerin veya kaşların tekrar yerinden çıkmaması ve bölgesel boşluklar oluşturması kişide bu durumun dışarıdan fark edilebilme endişesini yaratır. İlk başta saç yolma bozukluğu başladığında kıl kökleri kendisini yeniler ve saçlar, kaşlar yeniden çıkar ancak zamanla vücut yeniden kıl üretme işlemini yapmaz ve boşluklar belirginleşir. Genellikle bu koparılan saçlar yere atılır ve diğer insanlar bunu fark ederler. Bazen bu saçların koparılması özellikle ergenlik döneminde fark edilmemek adına yutulabilmektedir. Kıl köklerinde belirgin boşluklar oluşan bireyler, başlarını örtecek aksesuarlar kullanmaya başlayabilir, saç tokaları, boneler veya eşarplarla sosyal çevreden bu durumun gözükmesini engellemeye çalışabilirler. Özellikle kaş bölgesinde yolma işlemi devam ettiriliyor ve kaş yitimi gerçekleşiyorsa,  kaş çizmek veya kaş boyamak gibi davranışlar da gözlemlenmektedir. Çevreden alınabilecek tepkiler kaygı yarattığı için kişilerde içe kapanma, kabuğuna çekilme ve yalnızlaşma gibi davranışlarda söz konusu olabilmektedir. Dışarıdan bu durumun fark edilmesi ve insanların  ‘’Saçların mı dökülmüş?’’, ‘’Kaşlarınla mı oynuyorsun sen?’’ gibi söylemleri kişide kaygı yarattığı için depresyon veya kaygı bozukluklarını da trikotillomani ile birlikte ortaya çıkan diğer ruhsal bozukluklar olarak gözlemleyebiliriz. Öte yandan saç yolma semptomları, belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda işlevselliğin düşmesine neden oluyorsa, yineleyici olarak saç yolmayı azaltmaya veya durdurmaya yönelik girişimler söz konusu ise bu durumun tikotillomani olduğu ile ilgili belirtiler netleşmektedir.

Genellikle stresli yaşam olayları trikotillomani için başlangıç oluştursa da, araştırmalar kesin bir neden göstermemektedir. Genetik, duygusal ve çevresel faktörlerin bir bileşimi sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir. Özellikle aile yapısı ve genetik etkenlerin trikotillomani nedenleri arasında olduğunu, olumsuz duyguları düzenlemek konusunda hassasiyet yaşayan çocukların saç yolma bozukluğu geliştirmeleri açısından bir risk faktörü oluşturduğunu bilmemiz önemli olacaktır. Örneğin, ergenlikte saç yolma bozukluğu geliştiren bir kişinin, sınav hazırlığı döneminde sınav kaygısıyla mücadele etmekte zorlanması ve gittikçe artan bir saç yolma tutumu göstermesi, trikotillomani için bir risk faktörü oluşturmaktadır.

Küçük yaşlarda başlayan saç yolma bozukluğunda tedavi daha kolay gerçekleşebilirken ergenlikte başlayıp yetişkinliğe doğru devam eden trikotillomani, tedavi süreçlerinde zorluk yaratabilmektedir. Genellikle davranışsal tedavi metotları uygulanmasıyla birlikte kişiye, bu durumun ne olduğunu açıklamak ve içinde bulunduğu duruma yönelik farkındalık oluşturmak önemli olmaktadır. Kişinin ne zaman saçını yolunduğunu, hangi durumlarda bunun ortaya çıktığını fark etmesi, saç yolma davranışını engellemek adına farkındalık kazanmasını sağlayacaktır.

Trikotillomani gecikmeden tedavi edilmesi gereken ve kişinin sosyal yaşam işlevselliğini son derece düşüren bir bozukluktur. Eğer bu belirtilerin sizde veya bir başkasında olduğunu düşünüyorsanız mutlaka bir uzmana danışmanızı öneririm.

Sevgiler.

Kaynak: Semerci, Bengi (2019, 17 Haziran) Saç Koparma Hastalığı (Trikotillomani)