Birinin Kendinden Şüphe Etmesini Sağlamaya Çalışmak

Bugün sizlere benimde yeni tanıştığım bir kavramdan bahsetmek isterim. Gaslighting adı verilen kavram, birinin akıl sağlığından veya algılarından şüphe etmesine neden olan bir kötüye kullanım biçimidir. Gaslighting terimi, bir adamın karısını, gazla çalışan bir lambanın ışıklarını her gün azar azar kısarak ve ona halüsinasyon gördüğünü söyleyerek akıl hastalığı olduğunu düşünmeye yönlendirdiği 1938 tarihli oyun ve 1944 yapımı Gaslight (Gaz Lambası) filminden türemiştir.

Gaslighting, bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi olmakla birlikte, bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirme olarak kabul edilmektedir. Bir nevi psikolojik istismar biçimidir. Gaslighting yaşayan insanlar genellikle kafası karışmış ve endişeli hissederler. Kendilerine güvenmekte zorlanabilirler. Herkes gaslighting deneyimleyebilirken, özellikle yakın ilişkilerde ve güç dengesizliğinin olduğu sosyal etkileşimlerde yaygındır. İstismarcı bir partner, birisini izole etmek, güvenini zedelemek ve kontrolünü kolaylaştırmak için karşısında ki kişiyi mantıksız veya deli olmakla suçlayabilir. Örneğin, kişi bunun doğru olduğuna inanmaya başlayana kadar sürekli unutkan olduğunu söyleyebilir.

Gaslighting genellikle kademeli olarak gelişir ve bir kişinin tespit etmesini zorlaştırır. Aile İçi Şiddet Yardım Hattına göre, bir kişinin birisini manipüle etmek için kullanabileceği gasligthing etkileri şunlardır;

• Karşı koymak: Bu durum, partnerlerden birinin anılarını sorgulamakla ilişkilidir. Örneğin; bir eşin devamlı olarak diğerine, "Hiçbir şeyi doğru hatırlamıyorsun" veya "Emin misin?" gibi söylemleriyle, kişinin kendi doğrularını veya hafızasını sorgulamasına neden olmaktadır.

• Önemsizleştirme: Bir kişi diğer kişinin duygularını küçümsediğinde veya önemsemediğinde ortaya çıkar. Örneğin, yaşanan bir tartışma sonucu, onları çok hassas olmakla veya aşırı tepki vermekle suçlayabilirler. ‘’Neden hemen ağlıyorsun?’’ ‘’Çok hassassın!’’ gibi söylemler kullanılabilmektedir.

• İnkar: İnkar, bir kişinin olayları veya bunların nasıl meydana geldiğini unutuyormuş gibi davranmasını içerir. Karşısındaki kişinin, bir şey söylediğini veya yaptığını reddedebilir veya birini bir şeyler uydurmakla suçlayabilirler.

• Kısıtlamak: Birisi sustuğunda, sohbete girmeyi reddederler. Bu tekniği kullanan bir kişi, ona cevap vermek zorunda kalmamak için anlamıyormuş gibi yapabilir. Örneğin, "Neden bahsettiğini bilmiyorum" veya "Sadece kafamı karıştırmaya çalışıyorsun" diyebilir.

Gaslighting’e maruz kalan insanlar genellikle kötüye kullanım yaşadıklarını fark etmekte zorlanırlar. İstismarcı kişinin davranışını, otorite konumunda oldukları için veya onlara bağımlı hissettikleri için sorgulayamazlar. Ancak belirtileri, kişinin kendinden şüphe etmesini sağlayacağı için, kişinin hislerinde gariplik olduğu aşikardır. Örneğin, kişi kafası karışmış hisseder ve sürekli kendisini ikinci kez sorgulayabilir. Basit kararlar vermekte zorlanabilir. Çok hassas olup olmadığını sık sık sorarak içine kapanık veya ilişkisiz hale gelebilir, gaslighting etkisi olan kişiden sürekli olarak özür dileyebilir. İstismarcı kişinin davranışını savunup, onlar için bahane uydurmaktan kaçınmak için aileye ve arkadaşlara yalan söyleyebilir. ‘’O aslında öyle birisi değil’’ gibi cümlelerle partnerini savunmaya geçebilir. Elbette bunlarla birlikte umutsuz, neşesiz, değersiz veya yetersiz hissetmekte olası etkiler arasındadır.

Gaslighting, özellikle daha geniş bir istismar modelinin parçası olsa bile, anksiyete, depresyon ve psikolojik travmaya da neden olabilir. Gaslighting'in zihinsel sağlık üzerinde önemli bir etkisi vardır, bu nedenle gaslighting deneyimi olan kişilerin kendilerine bakmaları için yaşadıkları olayları not edebilmeleri, objektif olarak neler yaşandığını tekrar gözden geçirmeleri ve sınır koyabilmeleri son derece kıymetli olmaktadır. Elbette güvendiğiniz bir aile üyesi veya uzman ile paylaşabilmekte, özellikle neşesiz, değersiz veya yetersiz hislerinizi anlamlandırmak konusunda yardımcı olacaktır.

Herkese keyifli haftalar dilerim.

Kaynak: Huizen, Jennifer. ‘’What is Gaslighting?’’  03 Nisan 2021 tarihinde erişildi. www.medicalnewstoday.com/articles/gaslighting