Tuvalet eğitiminin verildiği yaş aralığı, hem ebeveynler hem de çocuklar için kritik dönemlerden birisidir. Çocuğun bu dönemi sağlıklı bir şekilde geçirmesi, kişiliği açısından çok önemlidir. Tuvalet eğitimi çocuğun, bir başkasının yardımına ihtiyaç duymadan, kendi başına yapabileceği bir beceriyi kazanması olarak tanımlanabilir. 18 ila 36 ay arasında uygulanmakta olup, çocuğun hazır bulunuşluğuna göre süresi değişebilmektedir. Bu yaş aralığında, öz bakım becerileri geliştiği için ve kaslarını kontrol edebilecek olgunluk düzeyine ulaştıkları için tuvalet eğitimini kazanabilir hale gelmektedirler.

 Kimi çocuk daha erken aylarda bu süreci tamamlayabilirken kimi çocuk daha geç aylarda bu süreci tamamlayabilir. Ne zaman ki çocuk tuvalet eğitimini almaya hazırdır o noktada sinyaller vermeye başlar. Çocuktan gelen sinyaller ile çocuğunun bedensel ve ruhsal olarak hazır olduğunu hisseden ebeveynler kendi tutum ve davranışlarına dikkat ederek bu sürece başlayabilirler.

Çocukların verdiği sinyallere bakacak olursak; Tuvalet eğitiminin önemli bir parçası olarak, bu yaş aralığında çocukların kendi üstlerini çıkarmasını bekleriz. Rahatsız olup bezini ve üstündekileri çıkarmaya çalıştığını gözlemleriz. Bu durum artık öz bakım becerilerinin de gelişmiş olmasıyla birlikte tuvalet eğitimine başlamak adına uygun bir sinyaldir. Öte yandan çocuğunuz tuvaletini yaptığında rahatsız oluyorsa ve eskiye nazaran daha fazla kuru kalabiliyorsa, bu durumları da güzel bir sinyal olarak değerlendirebilmeliyiz. Ama eğer bu durum onu rahatsız etmiyorsa bilin ki henüz hazır değildir. En önemlisi de çocuğunuz tuvalete merak salmaya başladı mı? Çiş, kaka, sifon gibi en temel sözcükleri biliyor mu? Tuvalete oturmak istiyor olabilir, sizi gözlemlemek istiyor olabilir. Bu durumun anlamı, yetişkinler gibi tuvaletini yapma isteğidir. Yani her şey önce bir merak duygusuyla başlar. Ki bu noktalar çocuğun artık eğitimi kazanabilmesi adına size verdiği ipuçları olarak değerlendirilebilir. Yalnız sizi gözlemlemesi demek, ona mahremiyetinizi açmanız anlamına gelmiyor. Bunu dikkate almakta da fayda var.

Tuvalet eğitiminde ebeveynler nasıl davranmalıdır?

• İlk yapmanız gereken şey çocuğunuzu zorlamamak. Rahat ve sakin olabilmek önemli olacaktır. Ebeveynler olarak tuvalet eğitimini zihninizde büyütmemeye ve olağanüstü bir süreç olarak değerlendirmemeye çalışmalısınız. Her insanın bu süreci yaşadığını unutmamalıyız.
• Tuvalet alışkanlığı kazandırmaya başlamak konusunda aceleci davranmayın. Çocuğunuzun bu sürece hazır olup olmadığını tespit etmeye çalışın. Bu dönemde çocuğun başarılı olduğu anlar gibi başarısız olabileceği anlar da olduğu unutulmamalıdır.
• Anne ve baba çocuğun tuvalet eğitimi ile ilgili çocuğun yanında olumsuz söylem ve davranışlarda bulunmamalıdır, çünkü çocuklar her şeyin farkındadır. Bu durum çocuğun tuvalet eğitimi kazanabilmesine dair olumsuz bir inanca sahip olmasına neden olur.

• Çocuğa zorla tuvalet eğitimi verilmekten kaçınılmalıdır. Çocuktan gelecek olan sinyaller (pantolonunu indirilebilmesi, tuvaleti geldiğinde belirtiler sergilemesi ) ebeveynler için yol gösterici olmalıdır.

• Çocuk bu süreçte bedenini tanımak ve anlamlandırmak isteyecektir. Anne- baba olarak bir adım geride durmalı, sakin yaklaşmalı, cesaretlendirici ve özendirici bir tutum takınarak, çocuğun bedenini, bedeninden çıkanı tanımasına fırsat vermeliyiz.
• Çocuğa ısrarcı davrandığınız da ‘’Söyle bana tamam mı, eğer gelirse söyle.’’ gibi söylemler çocuğu baskı altında hissettirebilir. Bu anlamda sürekli tuvaletini sormak pek faydalı olmayacaktır.
• Çocuğun tuvaletini kaçırdığı durumlarda azarlanmamalıdır, kötü söz söylenmemeli, korkutulmamalı ve asla şiddet uygulanmamalıdır. Gereksiz övgülerden de kaçınılmalıdır. Çocuğun tuvaleti “pis, kötü” diye nitelendirilmemelidir. Çocuk kötü ve pis olan bir şeyi yapmak istemeyecektir.
• Bu dönemde çocuğu kabızlığa neden olacak gıdalarla beslemek yanlış olacaktır. Çocuğun kakasını yaparken canının acımasına ve sürekli tuvaletini tutmasına neden olacaktır.
• Öte yandan, tuvaleti çocuğun kullanabileceği bir alana dönüştürmek mühimdir. Hem tuvaletin önünde hem lavabonun önünde, çocuğunuzun size ihtiyacı olmadan yararlanabileceği aparatlardan faydalanmak uygun olacaktır.

Ufak bir dipnot: İlkbahar ve yaz aylarında vücuttaki suyun bir kısmı terle atılması ve çocuğun mesanesinin onu zorlayacak kadar dolmaması nedeniyle tuvalet eğitiminin ilkbahar ve yaz aylarında verilmesi kısa zamanda başarıya ulaştırabilir.

Kaynak:  Deniz, Ç., & Görak, G. (2016). Çocuklarda Tuvalet Eğitimi ve Kullanılan Yöntemler. Jaren, 4(1), 59-64.