İnebolu’dan veteriner hekim Muhammed Coduroğlu, Aydınlık Gazetesi’ne konuştu. Coduroğlu, son bir yılda, sadece kendisine getirilen 100’ü aşkın köpekte Leishmania paraziti saptadığını söyledi....
Kastamonu ve Sinop illerinde, köpeklerde, Şark çıbanına yol açan Leishmania paraziti vakalarının görüldüğü bilgisi üzerine, uzun yıllardır söz konusu parazitle ilgili araştırmalar yapan veteriner hekim Muhammed Coduroğlu, Aydınlık Gazetesi’nden Ruhsar Şenoğlu’na konuştu.
Özellikle İnebolu, Abana, Bozkurt ve Çatalzeytin ilçelerinde köpekler arasında parazitin yayılmış olduğunu belirten Coduroğlu, “İnsanda görülen vakalar da var. Benim bildiğim en az beş kişi var.” dedi. Tıp hekimleri arasında hastalığın pek bilinmediğini, bu nedenle teşhis konulamadığını belirten Coduroğlu, vakalara ilişkin bilginin Sağlık Bakanlığı tarafından da paylaşılmadığını vurguladı.
HAYVANLARDA YAYGIN MI?
Evet. İlk olarak ben bu hastalığı burada, 2013-1014 yılında bir av köpeğinde tespit ettim. İlk gelen köpek Hatay bölgesinden satın alınan özellikle kuş avında kullanılan bir av köpeğiydi. Bununla birlikte avlanan köpekler daha sonra Leishmania hastalığı yönünden pozitif çıktı ve yaklaşık 5 tanesi Samsun 19 Mayıs üniversitesi'ne götürüldü
KAÇ KÖPEK VAR BÖYLE?
120 tane numune var, sadece kliniğimize gelen köpekten aldığım. Leishmania ilk çıktığında müdahale edilmiş olsaydı yayılmazdı.
İnebolu merkezli yapıldı bu çalışma, Abana, Bozkurt'ta bu çalışmalar yapılmadı. O ilçelerde söz konusu parazit, İnebolu'dan daha yaygın.
SİZ BU YÜZÜ AŞKIN VERİYİ İNEBOLU'DAN MI TOPLADINIZ?
Kliniğime gelen vakalar. Bozkurt, İnebolu, Abana; o üç ilçeden geliyorlar. Bu sadece bize gelenler. 15-16 seneden beri buradayım; 6-7 yılboyunca bir tane vakaya rastlamışken 2022’den beri, bir yıl olmadı daha, 120 köpekte saptadık. Sokakta teşhisini yapamadığımız bir sürü köpek var.
Benim numune aldıklarım bana hasta sahipleri tarafından getirilen ya da trafik kazasında bacağı kırılmış, kolu kırılmış halde getirilen köpeklerin ameliyatlarını yaparken vücutlarından aldığım örneklerle yaptığım çalışmalar. İnebolu'da bini aşkın başıboş köpek var.
120 VAKAYI BİLDİRDİNİZ Mİ?
ERVEK bünyesi altında Samsun 19 Mayıs üniversitesi öğretim üyeleri ile sürekli irtibat halindeyiz. ERVEK, Leishmania çalışması yapan Kayseri'de bir kuruluş. Her çalışmanın sonuçlarını hem Kaymakamlığa hem de İnebolu Belediye Başkanlığına götürüyoruz.
NEDEN BU YAVAŞLIK?
Burada bu hastalık açığa çıkarsa turizm ölür, hep bu gözle bakılıyor. Bu bakışla bu sinekler Karadeniz Bölgesi'ni komple kaplayacak. Çok hızlı ürüyorlar.
2021 YILINDA DA BİR ARAŞTIRMA YAPILMIŞ?
Bu işle alakalı Türkiye'de bir tane kurum var Kayseri'de, Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Vektörler ve Vektörlerle Bulaşan Hastalıklar Uygulama ve Araştırma Merkezi (ERVEK). Oradaki hocalarım dedi ki ‘Leishmania sizin memlekette olmaz, yaşama alanlarına ters bir bölgedir, oralarda görülmez’. Ben ısrar ettim, sonra ikna oldular.
TÜBİTAK'la yürüttükleri çalışma çerçevesinde İnebolu’ya ilk geldiklerinde çok moralleri bozuldu. Dediler ki burası dağlık ve denize sıfır, burada kesinlikle Leishmania yoktur. Kastamonu makilik, çöl iklimi taşıyan bir alan gibi gözüküyor ama İnebolu apayrı bir bölge. Bir de denize sıfır olduğunu görünce...
Yaklaşık olarak biz 80’e yakın köye gittik beraber, gece saat 2’de 3’te topladık numuneleri. Sabah namazında, ilk tuzağı aldığımızda hocamız dedi ki ‘Biz bu zamana kadar şu tuzaktaki sinek kadar bile sinek yakalayamadık. Bu bölge Leishmania'nın cenneti! İnebolu'ya bir araştırma merkezi kuralım’.
Kastamonu Valiliği de 2018-2019 yılları için bu çalışmaların yapılmasını istedi ancak Korona salgını başladı.
SİZ NASIL YAPIYORSUNUZ? TEK BİR VETERİNER BU ÇALIŞMAYI YÜRÜTÜYOR AMA KOSKOCA DEVLETİN SAĞLIK KURUMLARI…
Ayakta uyuyorlar. Seminer düzenlediğimiz zaman bu çevrenin tıp camiasındaki tüm doktorlara, toplum sağlığı müdürlüklerine hem yazı gönderdim hem bizzat gidip davet de ettik. Bir tane doktor gelmedi. Sonuçta öğrendiler ama sürekli değişiyor doktorlar… Hastalığı bilmiyorlar.
Dünya Sağlık Örgütü demiş ki sana, beş hastalık için çalışma yürütmeni ve bununla en etkili mücadelelerini vermeni istiyorum. En önemlilerden biri Leishmania, bunu gördüğün an bununla mücadele edeceksin!
NE YAPMAK LAZIM? NASIL MÜCADELE ETMEK LAZIM?
Öncelikle bir rehabilitasyon merkezi acilen kurulup köpeklerin Leishmania testinden geçirilmesi gerekiyor. Rehabilitasyon merkezine alınacaklar, hastalıkta organ formu başlamayanlar bu bölgede tedavi edilecek ve sineklerden izole edilecek. Yani bunlara birer paraziter tasma taktığınızda sinekler üzerine konamıyor, kan ememiyor ve hastalığın yayılışı çok yavaşlıyor.
Sivrisinek taşımıyor bu paraziti, ‘Tatarcık’ da denilen Kum sineği taşıyor. Minik bir sinek. İnsanı soktuğunda, yakarca deniliyor buna, alevin en kızgın yerinde ısıtılmış bir iğne gibi yakar. Onun acısını ömrünüz boyunca unutmazsınız. Her ısıran sinek bunu taşıyor diyemeyiz kesinlikle. Ama sadece İnebolu’da, şu ufacık yerde 120 tane köpekte bu hastalığı tespit ettiysek, bu sene bu hastalığın patlama olasılığı yüksek.
ERKEN TEŞHİS DE ÖNEMLİ Mİ?
Hocalarımızın dediği en önemli şey bu. Hastalığın iç organlarda görülen formunun tespiti zor.
HASTALIĞI TAŞIYAN SİNEKLER Mİ?
Bu direkt temasla insana bulaşan bir hastalık değil. Kum sinekleri, paraziti taşıyan köpekten kan emiyor, köpek bu hastalık yönünden pozitif ise sinekten insana bulaşıyor. Bu zincirde üç unsur var: parazit, köpek ve bunu taşıyan sinek. Paraziti taşıyan köpeği ısıran sinek insanı da ısırdığında, direkt insana geçiriyor.
PEKİ BU SİNEKLERLE MÜCADELE ZOR BİR ŞEY Mİ?
Evet, kolay değil. İlaçlama yapılabiliyor. Sularda değil de kumda üreyen bir sinek. Cide tarafında sel oldu, selle beraber kumlar derelere birikiyor, sineklerin üreyebileceği ortamlar şekilleniyor.
